Lokalna Strategia Rozwoju

Partnerstwa Dorzecze Słupi

na lata 2016 - 2023

Krzynia, 18 kwietnia 2017

Spis treści

Rozdział I Charakterystyka LGD

1.1.Nazwa LGD.

Lokalna Grupa Działania Partnerstwo Dorzecze Słupi (LGD PDS) KRS: 0000508098, NIP: 8393177253, REGON: 222183997.

1.2.Zwięzły opis obszaru

Obszar Lokalnej Grupy Działania Partnerstwo Dorzecze Słupi na którym będzie wdrażania Lokalna Strategia Rozwoju w latach 2016-2023 powstał w wyniku połączenia 11 gmin należących do LGD - Fundacji Partnerstwo Dorzecze Słupi oraz LGD Wrzeciono (Fundacja) –2 gminy sąsiednie – Miastko i Trzebielino. Obszar LGD PDS (13 gmin) położony jest w środkowo - zachodniej części województwa pomorskiego, 9 z tych gmin położonych jest na terenie powiatu bytowskiego (w tym 2 gminy miejsko-wiejskie: Bytów i Miastko oraz 7 gmin wiejskich), 4 gminy wiejskie położone są ww wschodniej części powiatu słupskiego. Wymienione dwa powiaty (bytowski i słupski) do roku 1999 należały administracyjnie do województwa słupskiego. Na terenie 13 gmin wchodzących w skład LGD wydzielono 226 sołectw to jest 14% sołectw w województwie i 427 miejscowości tj. 15% miejscowości w województwie. Liczba sołectw w poszczególnych gminach waha się od 8 (Borzytuchom) do 27 (Miastko), a liczba miejscowości od 12-stu w również w gminie Borzytuchom do 81 w gminie Miastko. Na terenie LGD występują dwa miasta: Bytów, który w 2013 r. zamieszkiwało 16,8 tys. mieszkańców i Miastko o liczbie 10,9 tys. mieszkańców. Powierzchnia LGD to 2902 km² co stanowi 15,8% powierzchni województwa pomorskiego ogółem i 16% powierzchni wsi ogółem w województwie.

Ludność LGD w 2013 r. wynosiła 105 901 osób co stanowi 4,6% ludności ogółem w województwie oraz 13,2% ludności wiejskiej w województwie. Gęstość zaludnienia na 1 km² wynosi średnio w województwie 125 osób a na obszarach wiejskich województwa – 47 osób. Liczba ludności na 1 km² na obszarze LGD jest niższa niż średnia na obszarach wiejskich województwa i wynosi 36 osób, od 17 osób w gminie Trzebielino do 126 w gminie miejsko - wiejskiej Bytów. Gminy należące do LGD wchodzą w skład podregionu słupskiego w tym powiatu bytowskiego (9 gmin) i powiatu słupskiego (4 gminy).

Źródła: Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy - 2014. Urząd Statystyczny w Gdańsku; Gdańsk, grudzień 2014; s. s. 344

 Tabela. Ludność i powierzchnia obszaru LSR w okresie w 2006 -2013 (wg stanu na 31.12). Dynamika zmian ludności.

 Źródła: Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy. Urząd Statystyczny w Gdańsku; Gdańsk, grudzień 2007, 2014; Bank danych lokalnych GUS.

Spójność lokalnych zasobów z uwarunkowaniami przestrzennymi.

Lokalna Strategia Rozwoju obejmuje 13 gmin wiejskich i 2 miejsko-wiejskie, położone w środkowo - zachodniej części województwa pomorskiego. Obszar objęty LSR jest spójny przestrzennie i znajduje się w jednym obrysie. Wszystkie gminy objęte LSR są partnerami LGD Partnerstwo Dorzecze Słupi. W stosunku do Aglomeracji trójmiejskiej obszar objęty LSR położony jest peryferyjnie, a największym ośrodkiem społeczno-gospodarczym i kulturowym jest miasto Słupsk, nie należące do LGD i będące do 1999 roku stolicą województwa słupskiego

1.4. Opis procesu tworzenia partnerstwa

LGD PDS powstała na bazie Fundacji Partnerstwo Dorzecze Słupi (Fundacja PDS), organizacji powołanej w ramach realizacji I schematu Pilotażowego Programu Leader w ramach SPO Restrukturyzacja i Modernizacja Rolnictwa 2006-2008. Fundacja PDS wdrażała Zintegrowaną Strategię Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach II schematu PPL+ oraz Lokalną Strategię Rozwoju w ramach PROW 2007-2013. W wyniku zmian w realizacji podejścia Leader na lata 2014-2020 Fundacja PDS zainicjowała utworzenie Stowarzyszenia LGD PDS, w skład którego weszła zarówno Fundacja PDS (przy czym 11 gmin, spośród 19 jakie były objęte dotychczasową LSR zostały ujęte w niniejszej strategii), jak i Fundacja LGD Wrzeciono (cały jej dotychczasowy obszar, tj. 2 gminy, został ujęty w niniejszej strategii), która także uczestniczyła we wdrażaniu II schematu PPL+ oraz wdrażała LSR w ramach PROW 2007-2013. Pozostała część obszaru obejmowanego w latach 2007-2013 działaniem Fundacji PDS została objęta działaniem Słowińskiej Grupy Rybackiej, która zamierza realizować dwufunduszową LSR.

W ramach realizacji Pilotażowego Programu Leader+ oraz PROW 2007-2013 Fundacja PDS oraz LGD Wrzeciono realizowały zbieżne ze sobą cele strategiczne, powiązane z takimi obszarami jak:

- rozwój kapitału społecznego,

- rozwój i zachowanie zasobów lokalnych, ze szczególnym uwzględnieniem dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego,

- rozwój gospodarczy, w tym w szczególności w oparciu o zasoby turystyczne obszaru.

W ramach dotychczasowych działań obu LGD zrealizowano szereg przedsięwzięć i operacji wpisujących się w powyższe kierunki rozwoju, w tym:

- rozwój kapitału społecznego poprzez finansowanie działań organizacji społecznych lub ośrodków kultury wspierających aktywność obywatelską oraz inwestowanie w infrastrukturę społeczną,

- rozwój infrastruktury rekreacyjnej,

- poprawa infrastruktury turystycznej (w tym: rozwój szlaków turystycznych i sieciowych produktów turystycznych, rozwój infrastruktury związanej z wodami występującymi na obszarze LGD),

- rozwój przedsiębiorczości ze szczególnym uwzględnieniem oferty turystycznej,

- promocja obszaru (identyfikacja i promocja produktów lokalnych, liczne imprezy, wydawnictwa i inne działania promocyjne),

- rozwój zasobów lokalnych.

W ramach wdrażania PROW 2007- 2013 zarówno Fundacja PDS, jak i LGD Wrzeciono osiągnęły:

1. wysoki stopień osiągnięcia wskaźników realizacji LSR oraz

2. wysoki stopień wykorzystania budżetu na wdrażanie LSR w ramach PROW 2007-2013, tj.: Fundacja PDS wykorzystała 88% budżetu zaś LGD Wrzeciono - 83% budżetu.

Obie grupy osiągnęły także wysoką wartość realizowanych projektów finansowanych z innych źródeł niż oś 4 PROW 2007-2013 lub oś 4 PO Ryby 2007-2013 (Fundacja PDS: ponad 1,5 mln zł, LGD Wrzeciono: ponad 500 tys. zł).

W latach 2014-2020 przewiduje się kontynuację działań, których rozpoczęcie nastąpiło wraz z uruchomieniem w regionie podejścia Leader, wykorzystując zbudowany potencjał, w szczególności ludzki i społeczny. Realizacja celów strategicznych będzie kontynuowana, jednak z modyfikacjami, wynikającymi z dotychczasowych doświadczeń obu grup, które opisano poniżej:

- rozwój kapitału społecznego – podejmowane w ramach LSR działania będą bardziej uporządkowane, tj. będą wspierały sektor społeczny na różnych etapach jego rozwoju – mniej zaawansowane formy wsparcia (granty) dla organizacji o stosunkowo niskim potencjale oraz bardziej zaawansowane formy wsparcia (konkursy, w tym konkurs na społeczną sieć centrów aktywności lokalnej dla organizacji o silniejszym potencjale; realizacja działań o zasięgu całego obszaru LGD wspierających rozwój sektora społecznego oraz współpracy (w tym partnerstwa z samorządem),

- rozwój infrastruktury społecznej wyłącznie w oparciu o potencjał sektora pozarządowego, zapewniający trwałość funkcjonowania tej infrastruktury i aktywne korzystanie z niej przez mieszkańców oraz działania wpływające na wzmocnienie sektora pozarządowego, w tym poprzez tworzenie miejsc pracy w tym sektorze oraz wzmocnienie współpracy z samorządem lokalnym oraz współpracę w sieci,

- rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej (wyłączenie z LSR finansowania infrastruktury turystycznej związanej z wodami występującymi na obszarze LGD - działania te zostaną objęte monofunduszową LSR LGR Pojezierze Bytowskie; kontynuacja działań związanych z rozwojem tras rowerowych w ramach projektów współpracy),

- rozwój zasobów lokalnych – koncentracja na zachowaniu dziedzictwa lokalnego – kulturowego oraz wykorzystaniu zasobów lokalnych w działaniach związanych aktywnością społeczną i z przedsiębiorczością,

- rozwój przedsiębiorczości - dostosowanie oferty wsparcia do potrzeb przedsiębiorców na różnych etapach rozwoju (najniższy poziom wparcia na utrzymanie miejsc pracy, średni poziom wsparcia na zakładanie działalności gospodarczej i największe wsparcie na tworzenie miejsc pracy), preferencje dla produkcji, przetwórstwa lokalnych produktów, turystyki i usług skierowanych do grup defaworyzowanych; wsparcie rozwoju przedsiębiorczości poprzez umożliwienie współpracy podmiotów gospodarczych, tworzenie warunków do dystrybucji produktów lokalnych,

- koncentracja na działaniach promocyjnych wspólnych dla całego obszaru LGD oraz opierających się na promocji produktów lokalnych w ramach kontynuacji działań związanych z rozwojem Marki Lokalnej Zielone Serce Pomorza (rezygnacja z finansowania pojedynczych inicjatyw promocyjnych).

1.5. Opis struktury LGD

Na dzień 17 listopada 2015 LGD PDS liczy 112 członków, wśród których przedstawiciele sektora gospodarczego stanowią 47%, sektora społecznego – 32% oraz sektora publicznego – 21%, co potwierdza, iż żadna z grup interesu nie jest dominująca. Liczba członków LGD PDS z każdej gminy objętej LSR wynosi od 4 do 17. Każdą gminę w LGD PDS reprezentują członkowie wszystkich 3 sektorów, tj. publicznego, społecznego i gospodarczego. 48 członków LGD PDS to mieszkańcy obszaru. Ważną rzeczą jest to, iż zgodnie ze statutem LGD członkami stowarzyszenia mogą być, poza osobami prawnymi, osoby fizyczne, jednak tylko takie, które:

- prowadzą działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej,

- prowadzą działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,

- w gospodarstwie rolnym zajmują się wyrobem wina, wynajmem pokoi, sprzedażą posiłków domowych i świadczeniem innych usług związanych z pobytem turystów.

Wśród członków LGD są reprezentowane wszystkie grupy szczególnie istotne z punktu widzenia realizacji LSR, tj.:

- organizacje pozarządowe,

- przedsiębiorcy,

- organizacje zrzeszające kobiety i prowadzące działania na ich rzecz,

- podmioty prowadzące działania na rzecz dzieci, młodzieży i seniorów, osób niepełnosprawnych,

- podmioty prowadzące działania na rzecz zachowania dziedzictwa lokalnego.

Członkami LGD są także wszystkie gminy, których obszar jest objęty LSR oraz Powiat Bytowski.

1.6. Opis składu organu decyzyjnego

Organem decyzyjnym LGD PDS jest Rada LGD składająca się z 15 osób, reprezentujących wszystkie 3 sektory w następujących proporcjach: 47% - przedstawiciele sektora społecznego oraz 27% - sektora publicznego i 20% gospodarczego (jedna osoba, tj. 7% składu Rady, nie jest reprezentantem żadnego z ww. sektorów, tj. jest przedstawicielem mieszkańców), co potwierdza, że ani władze publiczne, ani żadna pojedyncza grupa interesu, nie posiada więcej niż 49% praw głosu w podejmowaniu decyzji. Wśród członków Rady LGD aż 12 osób to mieszkańcy obszaru LGD. W gronie członków Rady LGD są także kobiety oraz osoby poniżej 35 roku życia.

1.7. Charakterystyka rozwiązań stosowanych w procesie decyzyjnym

Sposób pracy Rady LGD określa jej regulamin. W procesie decyzyjnym przewidziano rolę Zarządu LGD, odpowiadającego za ogłaszanie naborów i dbanie o prawidłowy przebieg oceny, rolę pracowników biura polegającą na wstępnej ocenie operacji i obsłudze technicznej procesu decyzyjnego oraz Rady LGD odpowiadającej za merytoryczną ocenę operacji, ich wybór oraz ustalenie kwoty wsparcia. W procesie decyzyjnym zachowane będzie bezstronności oraz parytety w ocenie i brak dominacji jakiejkolwiek grupy interesu , przed czym zabezpieczają przyjęty regulamin i procedury, w tym prowadzony rejestr interesów. Przewiduję się ocenę operacji pod kątem zgodności z LSR wg ściśle określonych kryteriów, które obejmują: ocenę pod katem zgodności z przepisami prawa/programem, zgodności z kryteriami dostępu określonymi przez LGD oraz kryteriami wyboru. Aby operacja mogła być wybrana wymagane jest spełnienie wszystkich kryteriów zgodności z przepisami/programem oraz wszystkich kryteriów dostępu oraz osiągniecie wymaganego minimum punktów w ocenie wg kryteriów wyboru. Procedury przewidują także możliwość skutecznego odwoływania lub składania protestów wobec wyniku oceny Rady LGD. Szczegóły procesu decyzyjnego opisano w Regulaminie Rady LGD, procedurach oceny i wyboru wszystkich typów operacji.

1.8. Wskazanie dokumentów regulujących funkcjonowanie LGD

Głównym dokumentem regulującym funkcjonowanie LGD jest Statut. Statut został uchwalony przez Walne Zebranie Członków (WZC) stowarzyszenia. Zgodnie ze statutem przy liczbie członków LGD przekraczającej 50 powołuje się Zebranie Delegatów (ZD), które zastępuje Walne Zebranie Członków. Dlatego też nowelizacja Statutu dokonywana jest odpowiednio przez Walne Zebranie Członków lub Zebranie Delegatów. Statut reguluje:

- cele, dla których stowarzyszenie powołano oraz sposoby ich realizacji,

- podstawowe zasady członkostwa, prawa i obowiązki członków,

- kwestie powoływania organów stowarzyszenia oraz ich kompetencje, prawa i obowiązki,

- zasady reprezentacji stowarzyszenia,

- źródła finansowania działalności stowarzyszenia,

Kolejnym dokumentem regulującym pracę LGD jest Regulamin Rady LGD, uchwalany i aktualizowany przez WZC/ZD. Regulamin reguluje następujące kwestie:

- prawa i obowiązki członków Rady LGD,

- sposób organizacji pracy Rady LGD i jej posiedzeń,

- sposób podejmowania uchwał oraz organizacji procesu oceny wniosków,

- przesłanki wykluczenia z oceny operacji i zasady zachowania parytetów,

- sposób prowadzenia rejestru interesów.

Dodatkowo, LGD dysponuję procedurami:

- oceny i wyboru grantobiorców,

- oceny i wyboru operacji konkursowych,

- oceny i wyboru operacji własnych,

jak również kryteriami oceny i wyboru operacji w ramach LSR (dla określonych w niej zakresów wsparcia). Procedury i kryteria wyboru podlegają uchwaleniu przez WZC/ZD.

Regulamin Biura LGD uchwalany jest i aktualizowany przez Zarząd LGD. Do ważniejszych kwestii uregulowanych tym regulaminem należą:

- stanowiska pracy w biurze oraz sposób zatrudniania i wynagradzania pracowników oraz oceny ich pracy,

- kompetencje dyrektora, księgowej i pracowników oraz podstawowe zasady pracy,

- bezpieczeństwo i ochrona danych osobowych,

- zasady świadczenia usług doradczych.

Wszystkie ww. dokumenty są publikowane na stronie internetowej LGD, tj. www.pds.org.pl.

Rozdział II Partycypacyjny charakter LSR

Praca nad opracowaniem LSR LGD rozpoczęła się w 2014 w postaci warsztatów „Ewaluacja wdrażania Lokalnej Strategii Rozwoju Dorzecza Słupi na lata 2009 – 2015 – konsultacje i rekomendacje”. Warsztaty z udziałem przedstawicieli lokalnej społeczności oraz organów i pracowników LGD pozwoliły na podsumowanie pracy związanej z dotychczasowym wdrożeniem LSR i dokonanie przeglądu sukcesów LGD i barier utrudniających ten proces, jak również na wyciagnięcie najważniejszych rekomendacji na nowy okres programowania. Kolejnym ważnym etapem była realizacja wśród społeczności lokalnej „Badania stanu kapitału społecznego na obszarze PDS”, którego autorami byli Wojciech Knieć i Wojciech Goszczyński, pracownicy Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. W ramach współpracy przeprowadzono badania ilościowe wśród mieszkańców oraz badania jakościowe, które pozwoliły na rozpoznanie stanu kapitału społecznego na obszarze objętym strategią, jak również zidentyfikowanie ważniejszych problemów w zakresie rozwoju kapitału społecznego i istniejących potencjałów do wykorzystania, które mogą w znaczący sposób przyczynić się do rozwoju kapitału społecznego na terenie LGD. Badanie wpłynęło również na zmianę podejścia LGD do współpracy ze społecznościami poprzez intensyfikację działań pozwalających na lepsze „zakorzenienie” partnerstwa w społeczności lokalnej. Wnioski te zostały natychmiast przez LGD zastosowane w praktyce – w postaci stworzenia sieci liderów lokalnych, animatorów, współpracowników, nazywanych „Liderami Zmiany”. Stworzenie sieci Liderów Zmiany umożliwił cykl warsztatów dot. partycypacyjnych metod diagnostycznych, w czasie którego uczestnicy, tj. „Liderzy Zmiany” opracowali metodologie partycypacyjnej diagnozy w wybranych przez siebie obszarach i przeprowadzili serię diagnoz lokalnych. Większość przeprowadzonych diagnoz wpłynęła na kształt niniejszej LSR, a dodatkowo wpłynęła pozytywnie na silniejsze „związanie” liderów z procesem budowania strategii i z LGD, a za ich pośrednictwem umożliwiła ścisły kontakt z mieszkańcami poszczególnych środowisk istotnych dla wdrażania LSR. Najbardziej intensywne prace nad LSR miały miejsce od maja 2015, kiedy rozpoczęto serię warsztatów strategicznych związanych ze ścisłą pracą nad kształtem LSR. W procesie tym stosowano szereg metod partycypacyjnych, w tym: spotkania konsultacyjne, badania ankietowe, debaty, tworzenie bazy potencjalnych projektów, warsztaty prowadzone różnymi technikami, grupy focusowe czy e-konsultacje. Liczne spotkania i warsztaty powodowały, iż wielokrotnie powracano do poszczególnych elementów strategii, aby zastosować w niej jak najlepsze rozwiązania, dostosowane do potrzeb lokalnych i oczekiwań społeczności, a jednocześnie stanowiące ważne dla niej wyzwania, przynoszące jak najwięcej korzyści. Szeroki wachlarz stosowanych metod i narzędzi spowodował, iż społeczność lokalna utożsamia się z niniejszą strategią, będąc jej głównym autorem. Kolejne etapy prac nad LSR* to:

1. Diagnoza i analiza SWOT

2. Określenie celów i wskaźników realizacji LSR, Plan Działania

3. Opracowanie zasad wyboru operacji i ustalania kryteriów wyboru

4. Opracowanie zasad monitorowania i ewaluacji

5. Przygotowanie planu komunikacyjnego

Zastosowane na poszczególnych etapach metody i techniki partycypacyjne, jak również główne wnioski zostały przedstawione w poniższej tabeli

Rozdział III Diagnoza - opis obszaru i ludności

3.1. Określenie grup szczególnie istotnych z punktu widzenia realizacji LSR oraz problemów i obszarów interwencji odnoszących się do tych grup

3.2. Charakterystyka gospodarki/przedsiębiorczości

Liczba podmiotów gospodarczych na obszarze LGD w latach 2009-2013 wzrosła z 7564 do 8159 (tj. o 595 i o 8%). W tym samym okresie odpowiednia liczba podmiotów gospodarczych w województwie wzrosła o 11%. Z zebranych informacji wynika, że wzrost liczby podmiotów gospodarczych na obszarze LGD przebiegał wolniej niż średnia w województwie. (Tabela poniżej.). Podmioty gospodarcze obszaru LGD stanowiły do 2013 r. 3% podmiotów w województwie i ok. 1/6 podmiotów w podregionie słupskim (15,8%).

Tabela. Podmioty gospodarki narodowej na obszarze LGD PDS zarejestrowane w Rejestrze REGON w okresie 2009 – 2013 r. – podmioty ogółem, spółki handlowe, SH z udziałem kapitału zagr., osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. (wg. stanu na 31.12.)

Źródło: Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy – 2010; 2014; Urząd Statystyczny w Gdańsku, gru. 2010;2014 s. 264. 346

Podmioty gospodarcze według klas wielkości (mikro i małe przedsiębiorstwa)na obszarze LGD PDS.

W tabeli poniżej zestawiono informacje dotyczące podmiotów gospodarczych wg. klas wielkości: ogółem, mikro-, małe- i średnie przedsiębiorstwa. Informacje dotyczą podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w okresie od 2009 – 2014 r. Z przedstawionych informacji wynika, że struktura wielkości podmiotów gospodarki narodowej na terenie LGD odzwierciedla strukturę wielkości przedsiębiorstw w całym kraju. Przeważają mikroprzedsiębiorstwa (95%), a udział małych przedsiębiorstw jest niewielki (4%). Średnie i duże to ok. 1% liczby wszystkich przedsiębiorstw. Taka struktura sprawia, że rynek pracy oraz wpływy podatkowe są bardziej stabilne i przewidywalne. Natomiast niepokojącym zjawiskiem jest odnotowany spadkowy trend liczby małych przedsiębiorstw (patrz Tabela poniżej.), które mają istotne oddziaływanie na rynek pracy i stanowią element wpływający na konkurencyjność obszaru.

W tabeli poniżej przedstawiono dynamikę zmian liczby podmiotów w okresie 5 lat od 2009 do 2014r. W omawianym okresie wzrosła liczba mikroprzedsiębiorstw o 654 podmioty. W 2009 na obszarze gmin należących do Lokalnej Grupy Działania było zarejestrowanych 370 małych przedsiębiorstw zatrudniających od 10 – 49 pracowników. W 2014 liczba ta spadła do 311 podmiotów, nastąpiło zmniejszenie liczby podmiotów o 59 (spadek o 16%). Za wyjątkiem gmin Dębnica Kaszubska i Potęgowo nastąpił spadek małych przedsiębiorstw w każdej gminie.

Tabela. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w okresie od 2009 – 2014 r. (ogółem, mikro, małe przedsiębiorstwa). (Wg. stanu na 31.12.2014).

Źródło: Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy – 2010; Urząd Statystyczny w Gdańsku; Gdańsk, grudzień 2010;S.s. 264; Bank danych lokalnych GUS. Dotyczy danych statystycznych za rok 2014.

Tabela 3. Wzrost lub spadek liczby podmiotów gospodarczych (przedsiębiorstw) – dynamika 2009 - 2014 r.

Źródło: Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy – 2010; Urząd Statystyczny w Gdańsku; Gdańsk, grudzień 2010; S.s.264; Bank danych lokalnych GUS. Dotyczy danych statystycznych za rok 2014.

Struktury przedsiębiorstw pod kątem rodzajów działalności na obszarze LGD.

Najwięcej podmiotów prowadzi działalność związaną z handlem hurtowym i detalicznym (21% wszystkich podmiotów w 2014 r.), kolejna branża to działalność związana z budownictwem (odpowiednio 15%), oraz branża związana z przetwórstwem przemysłowym (11%). Z zebranych danych wynika, że udział podmiotów gospodarczych związanych z rolnictwem wynosi 8%, (Tabela poniżej). Najliczniej reprezentowany sektor działalności gospodarczej obejmuje: handel hurtowy i detaliczny, budownictwo, przetwórstwo przemysłowe, rolnictwo.

Najwięcej osób na terenie obszaru LGD w roku 2014 pracowało w przemyśle i budownictwie (35% ogólnej liczby zatrudnionych) oraz w sektorze rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (28% ogólnej liczby zatrudnionych).

Poza branżami, które liczą najwięcej podmiotów możemy wytypować branże charakteryzujące się największym wzrostem. W okresie od 2009 do 2014 roku największy wzrost zanotowano w opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (sekcja Q PKD – 30%). Dział ten obejmuje praktyki lekarskie ogólne i specjalistyczne, praktyki dentystyczne i działalność fizjoterapeutyczną. Kolejną grupą, w której w ciągu 5 lat wystąpił wzrost o ponad 27% jest edukacja (sekcja P PKD). Do grupy tej należą szkoły oraz przedsiębiorstwa prowadzące pozaszkolną działalność edukacyjną. Wzrost liczby podmiotów prowadzących działalność w zakresie usług administracyjnych (sekcja N PKD) wyniósł 21%. Sekcja ta dotyczy przedsiębiorstw, które świadczą usługi najmu i dzierżawy między innymi środków transportu, sprzętu sportowego, rolniczego, maszyn i urządzeń budowalnych. Do sekcji tej należą także firmy zajmujące się utrzymaniem porządku w budynkach i obiektach przemysłowych oraz wspierające prowadzenie działalności gospodarczej. O ponad 9% wzrosła również liczba podmiotów działających w sektorze budowlanym (sekcja F PKD) oraz prowadzących działalność związaną z obsługą rynku nieruchomości (sekcja L PKD – 9%). Do działalności związanej z rynkiem nieruchomości zaliczamy kupno, sprzedaż, wynajem i zarządzanie nieruchomościami. Natomiast usługi budowlane to przede wszystkim usługi specjalistyczne (wykonywanie instalacji wodno-kanalizacyjnych, gazowych, cieplnych, elektrycznych, tynkowanie, roboty wykończeniowe).

Tabela. Podmioty gospodarki narodowej na obszarze Lokalnej Grupy Działania Partnerstwo Dorzecze Słupi w Rejestrze REGON w okresie 2009 -2014 r. (stanu na 31.12). Według wybranych sekcji PKD.

Źródło: Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy – 2010; Urząd Statystyczny w Gdańsku; Gdańsk, grudzień 2010;S.s. 264. Źródło: Bank danych lokalnych GUS. Dotyczy danych statystycznych za rok 2014

Podmioty gospodarki narodowej na 10 tys. mieszkańców (ogółem i w wieku produkcyjnym).

Stan przedsiębiorczości na obszarze LGD można również ocenić na podstawie liczby podmiotów gospodarczych przypadająca na 10 tys. mieszkańców ogółem i mieszkańców w wieku produkcyjnym. W tabeli przedstawiono liczbę podmiotów gospodarki narodowej w Rejestrze Regon na 10 tys. mieszkańców ogółem w okresie 5 lat 2009 – 2014, natomiast w kolejnej tabeli liczbę podmiotów gospodarki narodowej, ale w przeliczaniu na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym. Analizując dane przedstawione w tabeli poniżej (podmioty w przeliczaniu na 10 tys. mieszkańców obszaru ogółem) zaobserwowano, że najwyższy wskaźnik przedsiębiorczości (851 lub więcej podmiotów ogółem) występuje w gminach miejsko-wiejskich: Bytów - 952, Miastko - 891. Średnim wskaźnikiem przedsiębiorczości (od 651 – 850 podmiotów ogółem) wysteruje w gminach wiejskich Czarna Dąbrówka - 679, Trzebielino - 672, Borzytuchom - 713, Studzienice - 732, Dębnica Kaszubska - 764. Najniższym wskaźnikiem przedsiębiorczości (od 500 – 650 podmiotów ogółem) charakteryzują się gminy: Damnica - 552, Potęgowo - 587, Kołczygłowy - 616, Główczyce - 619, Tuchomie - 634, Parchowo – 642. Dla porównania wskaźnik ten dla województwa pomorskiego wyniósł w 2014 r. - 1199, Polska - 1071. Średnio dla obszaru LGD wskaźnik ten w porównaniu do województwa i kraju był znacznie niższy i wynosił 696 podmiotów na 10 tys. mieszkańców ogółem. Szczegółowe dane w omawianym okresie 5 lat, oraz dynamikę zmian liczby podmiotów dla obszary LGD przedstawiono w tabeli poniżej.

Tabela. Podmioty gospodarki narodowej w Rejestrze Regon na 10 tys. mieszkańców ogółem (wg. stanu na 31.12.)

Źródło: Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy – 2010; Urząd Statystyczny w Gdańsku; Gdańsk, grudzień 2010;S.s. 264. Źródło: Bank danych lokalnych GUS. Dotyczy danych statystycznych za rok 2014

Dodatkowo w tabeli poniżej dla okresu 2010 – 2013 zestawiono dane liczbowe dotyczące podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na 10 tys., mieszkańców ale w wieku produkcyjnym. Przedstawione informacje potwierdzą niski poziom przedsiębiorczości na obszarze LGD PDS.

Tabela. Podmioty gospodarki narodowej w Rejestrze Regon na 10 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym (wg. stanu na 31.12.)

Źródło: Statystyczne Vademecum Samorządowca 2014; Portret województwa, Portrety Powiatów, Gmin. http://gdansk.stat.gov.pl/statystyczne-vademecum-samorzadowca.

Ogólna charakterystyka gospodarki obszaru.

Największym pracodawcą jest firma Drutex, która jest przykładem, że niezależnie od miejsca można stworzyć „wielką firmę”. Dziś Drutex to największy producent stolarki okiennej w Europie. Branża drzewno-meblarska jest branżą naturalną dla LGD ze względu na łatwy dostęp do surowców. Natomiast ze względu na naturalne uwarunkowania oraz wysoką lesistość obszaru leśnictwo i rolnictwo były i będą nadal jednymi z ważniejszych branż gospodarki lokalnej. Na terenie obszaru występuje również kilka większych przedsiębiorstw produkcyjnych i handlowych jak np.: „Kołaszewski”, przedsiębiorstwo które ofe­ruje sze­ro­kie spek­trum czę­ści zamien­nych i maszyn rol­ni­czych takich jak: kosiarki, osprzęt do łado­wa­czy, beto­niarki cią­gni­kowe, pługi. Wireland Sp. z o.o. działająca m.in. w branży metalowej, wyposażeniem sklepów z szeroką ofertą eksportową działająca również na rynku angielskim, francuskim, niemieckim, irlandzkim, węgierskim, duńskim i rosyjskim, Łąccy - Kołczygłowy Spółka z o.o. która jest firmą o wieloletniej tradycji w dziedzinie produkcji i handlu wyrobami przemysłu drzewnego na rynku krajowym i zagranicznym. Gospodarka obszaru LGD oparta jest na własności prywatnej, przeważają zdecydowanie małe firmy. Działalność gospodarcza na obszarze LGD skoncentrowana jest wokół 2 miast Bytowa i Miastka.

Branże kluczowe na obszarze LGD PDS.

Do branż kluczowych obszaru LGD zaliczamy sektor drzewno – meblarski, metalowy oraz narzędziowy i budowlany oraz turystyczny. Szczegółowe informacje dotyczące stanu branży, perspektyw rozwojowych oraz działających podmiotów gospodarczych znajdują się w dostępnej literaturze^1,2,3,4. W przedmiotowej diagnozie dla obszaru LGD PDS ograniczono się do wybranych elementów charakteryzujących m. in. główne problemy kluczowych branż obszaru LGD (patrz: tabela poniżej).

Do głównych problemów kluczowych branż obszaru LGD zaliczamy (dla kluczowych branż na obszarze):

1.Małe możliwości promocyjne i marketingowe.

2.Mała liczba turystów odwiedzających subregion.

3.Brak współpracy między przedsiębiorstwami a instytucjami otoczenia biznesu.

4.Brak współpracy i konkurencja między przedsiębiorstwami (m.in. w wyniku braku współpracy z instytucjami otoczenia biznesu i instytucjami samorządowymi.

5.Problemy ze znalezieniem pracowników (zwłaszcza problemy z edukacją w branży) - np. branża drzewno-meblarska, turystyczna.

6.Brak lub ograniczone możliwości finansowe.

7.Niski poziom organizacji i przepływu informacji. Brak silnej i rozpoznawalnej marki. Brak inwestycji, niska innowacyjność (np. branża drzewno - meblarska).

8.Niski stopień rozwoju gospodarki w powiecie, wysokiej specjalizacji przedsiębiorstw. Niski poziom wykorzystania nowych technologii i innowacji.

9.Niewielki udział w gospodarce obszaru. Słaby stan infrastruktury turystycznej. Słabe wsparcia ze strony samorządu (np. branża turystyczna).

Branża turystyczna⁵ jako jeden z kluczowych sektorów lokalnej gospodarki.

Z uwagi na walory przyrodnicze oraz kulturalne wśród branż kluczowych zidentyfikowano również turystykę. Zasadnicze zidentyfikowane problemy przekładają się na możliwości wykorzystania ogromnych walorów środowiskowo-kulturowych (czyli przewag komparatywnych) i przekształcenia ich na przewagi konkurencyjne^6,7,8. Rekomendacje: Obszar LGD Partnerstwa Dorzecze Słupi należy do obszarów o najwyższych wskaźnikach jakości i zróżnicowania krajobrazu w Polsce (!), jednakże brakuje siły napędowej i działań, które pozwoliłyby na zrównoważone wykorzystanie tego potencjału i stworzenie innowacyjnych, różnych form turystyki (aktywnej- rekreacyjno-sportowej, zdrowotno-rehabilitacyjnej w tym SPA, kulturowej, biznesowej etc.), przeznaczonej przede wszystkim dla osób przed 35 rokiem życia i po 50 roku życia („młoda” i „srebrna” gospodarka) z obszaru Trójmiasta, Słupska, osób spoza regionu oraz z Polski. Rekomendacje: Kluczowymi warunkami do osiągnięcia sukcesu są: odpowiednia dostępność transportowa, innowacyjność w ofercie turystycznej oraz dostępność środków finansowych, dających możliwość inwestowania w infrastrukturę turystyczną, marketing oraz sieciowanie się z otoczeniem (biznesem okołoturystycznym).

3.3. Opis rynku pracy

Ludność LGD w 2013 r. wynosiło 105 901 osób co stanowi 4,6% ludności ogółem w województwie oraz 13,2% ludności wiejskiej w województwie. W ogólnej liczbie ludności LGD mężczyźni to 50931 osób (4,7% mężczyzn ogółem w województwie i 13,1% mężczyzn na wsi pomorskiej). Kobiety w liczbie 52970 to 50% ludności ogółem w LGD 4,5% kobiet w województwie i 13,4% kobiet na wsi pomorskiej. Na 100 mężczyzn w województwie przypada 105 kobiet, na wsi pomorskiej 98 kobiet, w LGD proporcja ta jest wyrównana, ale w poszczególnych gminach waha się od 95 (gm. Tuchomie) do 104 i 102 w gminach miejsko-wiejskich Bytów i Miastko. Gęstość zaludnienia na 1 km² wynosi średnio w województwie 125 osób a na obszarach wiejskich województwa – 47 osób. Liczba ludności na 1 km² na obszarze LGD jest niższa niż średnia na obszarach wiejskich województwa i wynosi 36 osób – od 17 osób w gminie Trzebielino do 126 w gminie miejsko - wiejskiej Bytów. Gminy należące do LGD wchodzą w skład podregionu słupskiego w tym powiatu bytowskiego (9 gmin) i powiatu słupskiego (4 gminy).

Tabela. Ludność na obszarze LGD Partnerstwo Dorzecze Słupi wg stanu na 2009 i 2013 (wg. stanu na 31.12)

Ludność w wieku przedprodukcyjnym zarówno w roku 2009 jak i 2013 była w LGD wyższa niż średnia w województwie i wynosiła rok 2009 - 23% (woj. 20%) r. 2013 - 22% (w województwie 20%). Ludność w wieku produkcyjnym to 65% oraz 63% ludności ogółem w województwie. W LGD ta grupa wiekowa w latach 2009 i 2013 stanowiła 65 i 64%. Ludność w wieku poprodukcyjnym w latach 2009 - 2013 to 15% i 17% ludności ogółem w województwie. Grupa ta w grupie ludności w wieku poprodukcyjnym LGD PDS stanowiła 12% i 14%. Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym w 2013 r. zwiększył się we wszystkich badanych grupach w porównaniu do 2009 r. Odsetek ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym zwiększył się we wszystkich badanych grupach i wynosił w latach 2009 i 2013 odpowiednio 55% i 58% a w LGD PDS 54% i 55% (kraj 58%). Wskaźnik obciążenia demograficznego wyrażony jest jako stosunek liczby osób w wieku, gdy są one nieaktywne lub bierne zawodowo, czyli w wieku nieprodukcyjnym¹⁰ do liczby osób będących w wieku produkcyjnym¹¹. Analizując w/w wskaźnik stwierdzić można, iż sytuacja na obszarze LGD kształtuje się korzystniej od sytuacji krajowej i wojewódzkiej - w roku 2013 na 100 osób w wieku produkcyjnych przypadało na terenie obszaru LGD 55 osób w wieku nieprodukcyjnym (58 osób w województwie pomorskim, 58 osób w kraju). Rekomendacja: Należy jednak podkreślić, iż obszar LGD w obecnym kształcie od roku 2010 wpisuje się w rosnący trend liczby mieszkańców w wieku nieprodukcyjnym przypadającej na 100 osób w wieku produkcyjnym, co spowodowane jest głównie zjawiskiem starzenia się społeczeństwa.

Tabela. Ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i nieprodukcyjnym na obszarze LGD Partnerstwo Dorzecze Słupi wg stanu na 2009 i 2013 (wg. stanu na 31.12)

Źródła: Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy - 2014. Urząd Statystyczny w Gdańsku; Gdańsk, grudzień 2014; s. s. 344; Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy - 2010. Urząd Statystyczny w Gdańsku; Gdańsk, grudzień 2010; s. s. 264; Bank Danych Lokalnych GUS, obliczenia własne.

Ryc. 5. Saldo migracji wewnętrznej i zagranicznych na pobyt stały na 1000 mieszkańców w 2013 r. (wg. stanu na dzień 31.12) dla obszaru LGD, Województwo (plus 0,81), Polska (minus 0,52); Źródło: Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy - 2014. Urząd Statystyczny w Gdańsku; Gdańsk, grudzień 2014; s. s. 344

Jeśli chodzi o liczbę ludności, to od 2009 roku zauważyć można nieznaczny, minimalny o 1,6% wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym na terenie obszaru LGD PDS (wzrost o 1097 osób). Tak niewielki wzrost może być spowodowany odpływem ludności w wieku produkcyjnym z terenu obszaru LGD w celach zarobkowych oraz większym spadkiem liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym (-5,1%), o 1227 osób, w całym okresie analizy (4 lat), co przyczynia się również do systematycznego spadku liczby ludności w wieku produkcyjnym. Wniosek: Na terenie obszaru LGD można również zauważyć znaczny wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym w całym analizowanym okresie, z 12499 do 14891, czyli wzrost o 19%, co świadczyć może o starzeniu się społeczeństwa obszaru. Jest to zjawisko typowe również dla obszaru całego kraju.

Migracje ludności na obszarze LGD Partnerstwo Dorzecze Słupi.

W latach 2005-2013 na terenie obszaru LGD odnotowano ujemną wartość współczynnika salda migracji w odniesieniu do ludności w wieku produkcyjnym (podobnie do danych krajowych) co świadczyć może o problemach na lokalnym rynku pracy i emigracji zarobkowej mieszkańców obszaru LGD. Wartość w/w współczynnika na obszarze województwa pomorskiego w całym analizowanym okresie, kształtowała się na dodatnim poziomie, co spowodowane jest głównie stosunkowo dobrą sytuacją na trójmiejskim rynku pracy. Współczynnik salda migracji wewnętrznych i zagranicznych ludności w wieku produkcyjnym w wyszczególnionych obszarach w latach 2005-2013 przedstawiono na mapie obok. Dla przedstawienia ruchów migracyjnych na terenie obszaru LGD przeanalizowano współczynnik salda migracji wewnętrznych i zewnętrznych na całym obszarze w porównaniu do danych krajowych i wojewódzkich oraz obszaru podregionu słupskiego w odniesieniu do ludności w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym (dotyczy to salda migracji na pobyt stały ludności o określonym wieku na 1 tys. osób w tym wieku). Ujemny współczynnik salda migracji w odniesieniu do ludności w wieku przedprodukcyjnym na obszarze odnotowano w całym okresie analizy, przy czym największy spadek odnotowano w roku 2009 w stosunku do roku 2008 (ponad 300%). Ujemne saldo migracji pogłębiało się również w roku 2013 w stosunku do 2012. Należy podkreślić, iż w przypadku danych krajowych ujemny współczynnik salda migracji odnotowano w latach 2005-2008 oraz w roku 2013. Wniosek: Pogłębiający się odpływ ludności w wieku przedprodukcyjnym z terenów obszaru LGD wpływa negatywnie na sytuację ekonomiczną na obszarze LGD (czego konsekwencją jest spadek ludności w wieku produkcyjnym).

Rynek pracy. Aktywność ekonomiczna ludności obszaru LGD Partnerstwo Dorzecze Słupi.

Prawidłowe funkcjonowanie lokalnej gospodarki i rynku pracy powiązane jest ze strukturą ludności pod względem ekonomicznych grup wieku. Podstawowym elementem kształtującym rynek pracy jest aktywność ekonomiczna ludności. Obejmuje ona zarówno liczbę osób pracujących, bezrobocie oraz bierność zawodową.

Liczba osób pracujących w okresie od 2003 do 2013 roku na terenie obszaru LGD PDS wzrosła o ponad 19%, przy czym w całym okresie diagnozy liczba pracujących mężczyzn przewyższała liczbę pracujących kobiet. W tym samym okresie liczba osób pracujących w Polsce wzrosła o ponad 14% (dane GUS). W roku 2013 na terenie LGD jest 12178 pracujących w tym 47% to kobiety. W roku 2009 liczba pracujących była wyższa o 51 osób. Pracujący w rolnictwie zarówno w r. 2009 i 2013 to 4,9%, w przemyśle i budownictwie (2013 r.) 43,8% (w r. 2009 – 44,3%), w handlu itd. to 15%, w r. 2009 – 14,7% w pozostałej działalności, finanse, obsługa rynku to 36,3%, (w r. 2009 – 32,8%).

Jak już wcześniej wspomniano przy omawianiu stanu przedsiębiorczości najwięcej osób na terenie obszaru LGD PDS w roku 2013 pracowało w przemyśle i budownictwie (35% ogólnej liczby zatrudnionych) oraz w sektorze rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (28% ogólnej liczby zatrudnionych). Najmniej osób pracowało w sektorze związanym z działalnością finansową i ubezpieczeniową oraz obsługą rynku nieruchomości.

Liczba pracujących na 1000 ludności wynosiła średnio dla LGD w latach 2010, 2012, 2013 odpowiednio 118, 112 i 115 osób co jest niższą średnią niż średnia dla województwa i stanowi około 48% wielkości pracujących średnio w województwie w latach 2010, 2012, 2013.

Rozpiętość danych dotyczących liczby pracujących na 1000 ludności w gminach LGD w latach 2010, 2012, 2013 ulegała niewielkim zmianom, ale wielkości te różnią się bardzo w poszczególnych gminach od 295, 286, 298, w gminie Bytów do 62, 61 i 64 w gminie Parchowo.

Tabela. Pracujący na 1000 ludności na obszarze LGD.

W dwóch kolejnych tabelach poniżej przedstawiono dane dotyczące liczby pracujących w wymienionych działalnościach w latach 2009 i 2013 na obszarze LGD w porównaniu do danych w województwie pomorskim i podregionie słupskim. W tabeli poniżej ujęto pracujących wg. faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób oraz gospodarstw indywidualnych w rolnictwie.

Rekomendacje: Liczbę osób pracujących na danym obszarze należy zestawić z liczbą osób niepracujących i wskaźnikami związanymi z bezrobociem, aby móc w pełni zobrazować sytuację na lokalnym rynku pracy. W analizowanym okresie liczba zarejestrowanych bezrobotnych na obszarze LGD charakteryzowała się spadkowym trendem, wynosząc w 2013 roku 7206 osób (spadek w stosunku do roku 2003 o ponad 36%). Średniookresowy wzrost liczby bezrobotnych na terenie LGD w latach 2009-2013 (wzrost w roku 2013 w stosunku do roku 2009 o ponad 9%)- sytuacja ta wpisuje się w ogólnopolski trend (kryzys gospodarczy). Należy również podkreślić, iż w całym okresie analizy liczba bezrobotnych kobiet przewyższała liczbę bezrobotnych mężczyzn.

Tabela. Pracujący^a na obszarze gmin LGD Partnerstwo Dorzecze Słupi w 2009 r. i 2013 r. (stan na 31.12).

^a Według faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób oraz gospodarstw indywidualnych w rolnictwie.

Bezrobocie na obszarze LGD Partnerstwo Dorzecze Słupi.

W roku 2009 bezrobotni zarejestrowani w województwie to 100267 osób a w LGD to 8965 osób co stanowiło 8,9% ogółu bezrobotnych. Mężczyźni zarejestrowani stanowili 8,6% bezrobotnych mężczyzn w województwie a kobiety 9,3%. W roku 2013 liczba bezrobotnych zarejestrowanych w województwie była wyższa o 13881niż w 2009r. Jak wynika z danych przedstawionych w tabeli poniżej, w 2013 (na dzień 31.12) roku zarejestrowanych bezrobotnych na obszarze LGD wynosiła 9850 osób w tym mężczyzn 4405osób i kobiet 5445. W porównaniu do roku 2009 liczba bezrobotnych wzrosła o 885 osób (10%), w tym mężczyzn o 340 osób (8%), kobiet o 545 osób (11%).

Tabela nr 11. Bezrobotni na obszarze LGD PDS zarejestrowani ogółem i według płci w 2009 i 2013 r. (stan w dniu 31.12)

Źródło: Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy - 2010. Urząd Statystyczny w Gdańsku; Gdańsk, grudzień 2010; s. s. 264; Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy - 2014. Urząd Statystyczny w Gdańsku; Gdańsk, grudzień 2014; s. s. 344

Odsetek bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym zwiększył się w r. 2013 w województwie do 7,8 (z 7,0) w roku 2009, a w LGD zwiększył się z 13,00 w 2009r. do 14,4 w 2013 r.. Odsetek ten w gminach LGD jest zróżnicowany w obydwu badanych latach i był wyższy niż średnia dla województwa. Udział ludzi bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w latach 2010, 2012, 2013 w województwie pomorskim wynosił 12,3%, 13,4%, 13,2%. W gminach LGD był on znacznie zróżnicowany i zmienny w latach. Najwięcej bezrobotnych zarejestrowanych w roku 2013 było w gminie Trzebielino (20,5%), Czarna Dąbrówka (17,3%) Miastko (17,8) i Damnica (16,3%).

Tabela. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w okresie 2010 -2013.

Źródło: Obliczenia własne na podstawie: Statystyczne Vademecum Samorządowca, 2014,www.stat.gov.pl/banki-i-bazy-danych/statystyczne-vademecum-samorzadowca

Rekomendacja: Nie odnotowano istotnych różnic pomiędzy danymi dotyczącymi województwa pomorskiego a podregionem słupskim. W obu przypadkach najwyższe bezrobocie dotyka młodych 25-34 lata, tj. 28% w województwie i 28% w podregionie. Pod względem wykształcenia najmniej bezrobotnych odnotowano w grupie osób z wyższym wykształcenie (województwo pomorskie 11% a w podregionie słupskim 8%). Największą grupę bezrobotnych zarejestrowanych w 2013 r. stanowili bezrobotni z wykształceniem zasadniczym – w województwie 29%, podregionie 32%, oraz z wykształceniem gimnazjalnym i niepełnym podstawowym, w województwie 29%, w podregionie 31%, (Tabela poniżej).

Tabela. Bezrobotni zarejestrowani wg wieku i poziomu wykształcenia na obszarze LGD Partnerstwo Dorzecze Słupi w 2013 r.

Źródła: Obliczenia własne na podstawie: Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy - 2014. Urząd Statystyczny w Gdańsku; Gdańsk, grudzień 2014; s. s. 344

Podsumowanie. Najwięcej osób bezrobotnych zarejestrowanych w 2013 było w gminie Miastko (32% ogólnej liczby bezrobotnych obszaru) oraz w gminie Bytów (26% ogólnej liczby bezrobotnych obszaru), najmniej bezrobotnych zarejestrowanych było na terenie gminy Borzytuchom (3,7% ogólnej liczby bezrobotnych obszaru).

Od 2009 r. liczba bezrobotnych kobiet rośnie średniorocznie o ok. 3%. Wśród mężczyzn liczba bezrobotnych wacha się między saldem dodatnim a ujemnym. Struktura bezrobocia w podziale na grupy wiekowe od 2009 roku utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Największa zmiana wystąpiła w grupie wiekowej 55 lat i więcej, w której liczba zarejestrowanych bezrobotnych wzrosła ponad dwukrotnie, a jej udział w ogólnej liczbie zarejestrowanych wzrósł o 8%. Struktura bezrobocia według wykształcenia wskazuje na dużą korelację między poziomem wykształcenia, a liczbą zarejestrowanych bezrobotnych. Najwięcej osób pozostających bez pracy posiada wykształcenie gimnazjalne, podstawowe lub zasadnicze. Osoby z wyższym wykształceniem stanowią niewielki odsetek ogólnej liczby zarejestrowanych bezrobotnych.

Osoby, które zostały zarejestrowane jako bezrobotne w ponad 40% pozostają bez pracy dłużej niż rok. Oznacza to, że są one długotrwale bezrobotne. W latach 2009, 2010 odsetek ten był korzystniejszy i wynosił mniej niż 30%.

Rekomendacja, wnioski: Stopa bezrobocia na obszarze LGD PDS jest jedną z najwyższych wśród wszystkich porównywanych sąsiednich obszarów, co świadczy o trudnej sytuacji na lokalnym rynku pracy. Podjęcie przez lokalne samorządy oraz instytucje działające w obszarze rynku pracy zintegrowanych działań w zakresie aktywizacji zawodowej i pobudzania przedsiębiorczości wśród mieszkańców obszaru LGD PDS należeć powinno do priorytetów realizowanych w latach 2016-2023.

3.4. Przedstawienie działalności sektora społecznego

Aktywność społeczna mieszkańców.

Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne w roku 2013 to 361 jednostek. W porównaniu do 2009 r. nastąpił wzrost o 40 jednostek. Na terenie obszaru LGD funkcjonują głównie stowarzyszenia zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) oraz stowarzyszenia zwykłe (wpisane do ewidencji prowadzonej przez Starostów bytowskiego i słupskiego). Ponadto funkcjonują kluby sportowe (stowarzyszenia kultury fizycznej nieprowadzące działalności gospodarczej) i uczniowskie kluby sportowe (wpisane do ewidencji prowadzonej przez Starostów), oraz fundacje. Najwięcej organizacji posiada siedzibę w Bytowie i Miastku. W tabeli poniżej zestawiono liczbę stowarzyszeń i organizacji społecznych na obszarze poszczególnych gmin Lokalnej Grupy Działania Partnerstwo Dorzecze Słupi funkcjonujących w latach 2009 i 2013.

Tabela. Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na obszarze LGD PDS w 2009 i 2013 r. (wg. stanu na 31.12).

Źródło: Województwo Pomorskie - podregiony, powiaty i gminy - 2010. Urząd Statystyczny w Gdańsku; Gdańsk, grudzień 2010; s.264, 344

Średnia liczba fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych przypadających na 10 tys. mieszkańców na obszarze LGD w latach 2005-2013 kształtuje się na poziomie zdecydowanie wyższym od średniej wojewódzkiej, krajowych. Na uwagę zasługuje wzrostowy trend liczby fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych przypadających na 10 tys. mieszkańców na terenie LGD (przyrost o ponad 28% w roku 2013 w stosunku do roku 2005). Do głównych zadań organizacji na obszarze partnerstwa zaliczamy krzewienie kultury fizycznej, praca na rzecz środowiska lokalnego i kultury, integracja społeczności lokalnej. W szczególności zaliczamy tutaj działania kierowane do społeczności lokalnej, organizację spotkań integracyjnych, imprezy sportowe, organizacja imprez okolicznościowych dla dzieci i młodzieży, koncertów, wystaw, zajęcia pozaszkolne czy promocja zdrowia.

Organizacje pozarządowe funkcjonujące na obszarze LGD współpracują w następujących obszarach:

• Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego,

• Wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej i sportu,

• Krajoznawstwo i turystyka,

• Nauka i edukacja,

• Wspieranie organizacji pozarządowych,

• Bezpieczeństwo i porządek publiczny,

• Ochrona i promocja zdrowia,

• Przeciwdziałanie uzależnieniom i patologiom społecznym,

• Pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom pozostającym w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób,

• Ekologia i ochrona środowiska¹².

Do głównych problemów związanych ze współpracą z organizacjami pozarządowymi na obszarze LGD zaliczamy brak Centrum Organizacji Pozarządowych skupiającego organizacje działające na rzecz rozwoju społecznego obszaru i wspomagającego rozwój Organizacji Pożytku Publicznego. Nie funkcjonują również Kluby Wolontariatu, który zrzeszałyby kluby i wolontariuszy z poszczególnych gmin obszaru. Klub wskazywałby kierunki rozwoju, obszary w których funkcjonuje zapotrzebowanie na działalność wolontariuszy, umożliwiałby wymianę doświadczeń i wskazywał jakie OPP są zainteresowane współpracą z wolontariuszami. Od 2013 roku na obszarze LGD PDS działa Rada Organizacji Pozarządowych jednakże jej działalność nie jest zauważalna, skupia nieliczne organizacje. W tej części diagnozy przedstawiono zidentyfikowane wnioski i rekomendacje związane z działalnością organizacji pozarządowych, społecznych na obszarze wdrażania LSR. Zostały one zestawione na podstawie opracowanych analiz, ekspertyz, konsultacji społecznych, warsztatów i debat strategicznych. Ponadto wielokrotnie w ramach prowadzonych konsultacji społecznych przedstawiciele sektora społecznego zgłaszali swoje potrzeby dotyczące integracji lokalnej społeczności, rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.

Postulat: Organizacje są zainteresowane pozyskaniem dofinansowania środków z UE w ramach programu LEADER – środki te chciałyby przeznaczyć na rozwój ogólnodostępnej infrastruktury turystycznej czy rekreacyjnej, na zachowanie dziedzictwa lokalnego czy wzmocnienie kapitału społeczności lokalnej. W związku z tym, że organizacje zgłaszają niedobory w sprzęcie i wyposażeniu specjalistycznym znaczny ich odsetek chciałby pozyskiwać środki z programu LEADER właśnie na taką potrzebę.

Największe bariery, na jakie napotykają badane organizacje dotyczą finansów, zasobów kadrowych oraz trudności administracyjnych. Rzadziej wskazywane bariery to brak współpracy z JST, brak doposażenia siedziby, brak świadomości wśród społeczności lokalnej. Duża część organizacji podejmuje różnego rodzaju środki zaradcze, aby przezwyciężać omówione bariery – prowadzenie rozmów z odpowiednimi władzami, dialog i uświadamianie społeczności lokalnej, dostosowanie się do realiów i potrzeb, uczestniczenie w szkoleniach, próby szukania sponsorów we własnym zakresie, intensywna reklama działalności. Wydaje się, ze warto wspierać badanych w tej działalności. Te, które nie podejmują takich starań uzasadniają to twierdzeniem, że nie leży to w ich kompetencjach i jest poza ich możliwościami. Największe słabości organizacji to trudności z kadrą (brak ludzi do pracy i czasu wolontariuszy), kłopoty finansowe, brak dobrego sprzętu, brak siedziby (miejsc spotkań). Część organizacji pomimo braku odpowiedniej ilości pracowników i wolontariuszy, trudności finansowych i braku sprzętu, stara się przezwyciężać problemy poprzez organizowanie akcji promocyjnych takich jak festyny, turnieje, pikniki; poszukiwanie sponsorów prywatnych, agitację i promocję wśród młodzieży. Te, które tego nie robią uzasadniają to brakiem środków finansowych, brakiem infrastruktury, krótkim stażem działalności.

Rekomendacje: Najważniejsze potrzeby organizacji to większa wiedza na temat organizacji pozarządowych wśród mieszkańców z obszaru działania LGD PDS, większy zakres promocji na temat działań i wartości organizacji, większe wsparcie finansowe od JST oraz wyższy poziom aktywności społeczności lokalnych. Najczęściej wsparcie, jakiego oczekują przedstawiciele NGO to ułatwienie dostępu do środków finansowych z UE, ponadto istotne jest prowadzenie dialogu ze społecznością lokalną, poprawienie współpracy z JST, większy dostęp do szkoleń, wyjazdów promujących organizację itp.

Jako najsłabsze strony organizacji badani po raz kolejny wskazywali na trudną sytuację finansową organizacji oraz słabe wyposażenie sprzętowe organizacji. Wg badanych najważniejsze potrzeby organizacji dotyczą właśnie dziedzin, w których potrzebne są środki finansowe – doposażenia w sprzęt zarówno biurowy jak i specjalistyczny, remontu siedziby, pozyskania lokalu dla organizacji. Pracownicy organizacji biorą udział w szkoleniach, najczęściej dofinansowywanych ze środków unijnych lub krajowych. W przyszłości chcieliby podnosić swoje kwalifikacje np. w zakresie pozyskiwania środków publicznych na działalność, finansów i księgowości czy zarządzania organizacją. Przedstawiciele organizacji pozarządowych słabo lub bardzo słabo oceniają współpracę z innymi podmiotami – najsłabiej z mediami i biznesem.

Rekomendacje: Zachęcanie mieszkańców obszaru do większego zaangażowania w działania prospołeczne a co za tym idzie wspierania organizacji 3–go sektora (więcej osób chętnych do współpracy) może odbywać się poprzez wsparcie finansowe dla organizacji, które będą tworzyć nowe miejsca pracy. W tym celu możliwe jest tworzenie przedsięwzięć skierowanych do NGO w ramach, których przewidziane byłoby zatrudnienie np. koordynatorów projektu na umowę o pracę. Tego typu granty mogą być finansowane ze środków JST, krajowych lub unijnych. Biorąc po uwagę duże potrzeby organizacji w zakresie sprzętu czy siedziby warto projektować takie narzędzia wsparcia, aby oprócz potrzeb materialnych zapewniać także etaty dla osób współpracujących z NGO. Możliwość zatrudnienia w organizacji pozwoli przyciągać nowe osoby – część przedstawicieli społeczności lokalnej zapewne chciałaby się zaangażować w działania NGO. Jednak, aby móc poświęcić organizacji dużo czasu, dana osoba może nie mieć wtedy możliwości podejmowania działań mających na celu zdobycie środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Trudności w finansowaniu działań organizacji to problem sygnalizowany przy okazji różnych spotkań. Konieczne jest ułatwianie dostępu organizacjom do różnych grantów, projektów gdzie mogą zdobyć dofinansowanie ze środków krajowych i unijnych. Może się to także odbywać poprzez szkolenia dotyczące tego jak skutecznie aplikować o takie środki. Warto organizować też lokalne fora gdzie lepiej radzące sobie finansowo organizacje mogłyby wymieniać się doświadczeniami z innymi podmiotami, doradzać jak poprawić sytuację finansową, jak przebrnąć przez różnego rodzaju formalności przy staraniu się o dofinansowanie. Barierą, z jaką spotykają się organizacje są też trudności administracyjne – być może konieczne jest organizowanie szkoleń i/lub tworzenie punktów konsultacyjnych (na wzór inkubatorów przedsiębiorczości) gdzie nowopowstałe organizacje lub gorzej sobie radzące z interpretacją przepisów mogłyby otrzymać w tym zakresie wsparcie. Brak zasobów kadrowych był często wymieniany, jako problem, obok małego zaangażowania społeczności lokalnej i jej małej wiedzy na temat działań i roli trzeciego sektora. Z tego względu warto rozważyć podjęcie działań przez władze lokalne, które miałyby na celu promocję organizacji pozarządowych, jako takich. Mogłoby to się odbywać poprzez publikację komunikatów w lokalnych mediach o tym ile i jakich działań na rzecz mieszkańców podejmowały organizacje pozarządowe na obszarze LGD. Dzięki temu mieszkańcy po pierwsze zyskaliby świadomość jakie organizacje funkcjonują w ich sąsiedztwie, po drugie, jakie prospołeczne działania realizują. Być może część adresatów tego przekazu postanowiłaby włączyć się do działania.

3.5. Wskazanie problemów społecznych

Istniejącą sieć jednostek pomocy społecznej w na obszarze LGD tworzą w przeważającej części jednostki organizacyjne gmin, którymi są ośrodki pomocy społecznej. Oferują one zarówno liczne świadczenia pieniężne, jak również rozmaite formy wsparcia niefinansowego. Świadczenia pieniężne wypłacane są, jeżeli dochód na osobę nie przekracza poziomu określonego w ustawie o pomocy społecznej. Pomoc niefinansowa obejmuje głównie pracę socjalną oraz usługi opiekuńcze i pracę asystenta rodziny realizowane w miejscu zamieszkania potrzebującego pomocy. Na obszarze LGD funkcjonuje 13 ośrodków pomocy społecznej (po jednym w każdej gminie). Jak wynika z analizy opracowań strategicznych i danych statystycznych w analizowanym okresie (2010- 2014) na obszarze LGD z roku na rok spadała liczba rodzin otrzymujących zasiłki na dzieci. Ponad 17% -wy spadek w roku 2014 w stosunku do roku 2010, może świadczyć o skuteczności działań instytucji i organizacji działających w obszarze pomocy i integracji społecznej i aktywizacji zawodowej społeczeństwa z obszaru LGD. Wniosek: Mimo optymistycznych sygnałów do spadku liczby rodzin otrzymujących zasiłki na obszarze LGD nadal do najważniejszych problemów społecznych należy bezrobocie i ubóstwo, rosnąca liczba osób niepełnosprawnych oraz uzależnienie (przede wszystkim alkoholizm)^{13 i 14}.

Wskaźnik udziału osób w gospodarstwie domowym korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem na obszarze LGD w latach 2010 - 2014 kształtował się powyżej krajowych i wojewódzkich, wykazując jednocześnie malejący trend. W związku z powyższym wciąż koniecznym jest aktywna działalność instytucji i organizacji działających w obszarze pomocy i integracji społecznej na terenie obszaru LGD PDS. W 2012 r. opublikowano raport pt. Krajowy Raport o Rozwoju Społecznym Polska 2012. Rozwój regionalny i lokalny. Zawarto w nim obliczenia dotyczące wskaźników jakości życia na poziomie powiatów oraz województw. Z rankingu wynika, iż obszar LGD charakteryzuje się niższymi parametrami jakości życia niż dla średnich w regionie (Tabela poniżej). Wnioski: Na podstawie danych statystyczny i tematycznych opracowań, na obszarze LGD PDS udział osób w gospodarstwie domowym korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem w wyszczególnionych obszarach w latach 2010-2014 (%) dla dwóch powiatów (bytowskiego – 9 gmin, słupskiego 4 gminy) do których to należy obszar LGD PDS wynosi ok. 16% w 2013 roku (nieznaczny spadek w porównaniu do roku 2010-18,7). Oznacza to że ok. 15 tys. osób na obszarze LGD korzysta z pomocy społecznej. Tak określany wskaźnik jest zdecydowanie wyższy od wartości dla województwa 2010 (9%), 2013 (8,7) i kraju, gdzie wartości kształtują się jak dla województwa pomorskiego. (Więcej informacji przedstawiono w tabeli poniżej).

Tabela. Osoby w gosp. domowych korzystających z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego i ekonomicznych grup wieku.¹⁵